توضیح مربوط به نکته زبانی کلاس سوم راهنمایی
شبه جمله
کلمه یا گروهی از کلمات هستند که غالبا برای بیان حالات عاطفی گوینده به کار می روند،مانند حالات درد وتحسین و تعجب وغیره…
به هرصورت شبه جمله ...
به کلماتی گفته می شوند که از لحاظ ساختاری ،ساختمانی مانند جمله ندارند ولی معنایی همانند جمله دارند،به این کلمات شبه جمله می گویند.مثلا
- وقتی میگویید(( آه ))مثل این است که بگویید درد میکشم.
- وقتی میگویید(( به به))مثل این است که بگویید چه خوب است.
- وقتی میگویید(( آفرین))مثل این است که بگویید ترا تحسین میکنم.
اقسام شبه جمله:
1)شبه جمله ی امید وآرزو ودعا:
- کاش ،ای کاش،کاشکی،انشاالله،الهی ،آمین.
- ای کاش می توانستم ملک دنیا را به تو ببخشم.
- کاش روزی به کام خود برسید بچه ها آرزوی من این است (قیصرامین پور)
- ای کاش من هم عبور تو رادیده بودم کوچه های خراسان تو را می شناسند (قیصرامین پور)
- ای کاش که بخت سازگاری کردی با جور زمانه یار یاری کردی (حافظ)
-ای کاش که جای آرمیدن بودی بااین ره دور را رسیدن بودی (خیام)
- هزار قناری خاموش / در گلوی من / عشق را / ای کاش زبان سخن بود. (احمد شاملو)
- ای کاش میشد اشک را تهدید کرد یا که لحظه های خنده را تجدید کرد
- ای کاش میشد با دوبال آرزو آسمان سینه را تسخیر کرد
- الهی چنان کن سر انجام کار تو خشنود باشی وما رستگار (مولوی)
- الهی!آفریدی رایگان روزی دادی رایگان بیامرز رایگان که تو خدایی نه بازرگان
- ای کاش شود خشک بن تاک وخداوند زین مایه ی شر حفظ کند نوع بشر را. (ایرج میرزا)
- انشالله تنتان سلامت است. ( هدایت)
- جوجه کوچک پرستو گفت : کاش با باد رهسپار شوم. (قیصر امین پور)
- الهی جانب من کن نگاهی مرا بنما به سوی خویش راهی (وحشی بافقی)
2)شبه جمله ی تحسین وتشویق:
- آفرین ،بارک الله ،احسنت، به به،ماشالله ،خوب(خب)،مرحبا،خرمّا ،خوشا.
- آفرین جان آفرین پاک را آنکه جان بخشید وایمان خاک را (عطار)
- ای شاعر اهل بیت اطهار / ای کلک تو آمده گهربار / خواندم همه کتاب شعرت / احسنت براین مرام وافکار (محمدحسن جلیلی)
- به به !ظهر تابستان است. (سهراب سپهری)
- مرحبا طایر فرخ پی فرخند پیام خیر مقدم چه خبر دوست کجا راه کدام (حافظ)
- بارک الله به شما تبریک میگم.
- آفرین ،خوب نوشتی.
- چون آینه نور خیز گشتی احسنت چون ارّه به خلق تیز گشتی احسنت
- درکفش ادیبان جهان کردی پای غوره نشده مویز گشتی احسنت (بهار)
- به به ،چه سری چه دنبی عجب پایی.
- خوشا شیراز ووضع بی مثالش خداوندا نگهدار از زوالش. ( حافظ)
3)شبه جمله ی سپاس :
- الحمدلله ،شکرالله،بحمدالله،شکر،شکرخدا .
- شکرخدا که هرچه طلب کردم از خدا برمنتهای همت خود کامران شدم (حافظ)
4)شبه جمله ی درد وتاسّف :
- افسوس ،آه،دردا،دریغا،فریاد،داد،وافریادا،واویلا،بدا،وای،آوخ،هیهات.
- دردا که دوازده فرسنگ راه باید میان من وتو فاصله باشد.
- همه کار ایام درس است وپند دریغا که شاگرد هشیار نیست (پروین اعتصامی)
- آه وافسوس از آن روزکه در دشت بلا بود آن خسرو بی یاور ولشکر تشنه (فدایی مازندرانی)
- مرا بی روی تو ناله ندیم است دریغ هجر در جانم مقیم است (فخرالدین اسعدگرگانی)
- افسوس که شد دلبر ودودیده گریان تحریر خیال خط او نقش بر اب است (خیام)
- آه سحری زسینه ی خماری از ناله ی بوسعید وادهم خوشتر (خیام)
- دریغا که چه فردای جانکاهی بود.
- دریغ است ایران که ویران شود کنام پلنگان وشیران شود (فردوسی)
- گر مسلمانی از این است که حافظ دارد آه اگر از پی امروز بود فردایی (حافظ)
- آه این چه شراب است که تاروز شمار بی خود شده وبی خبرند از همه کار (خیام)
- افسوس که نامه ی جوانی طی شد وآن تازه بهار زندگانی وی شد. (خیام)
- آن مرغ طرب که نام او بود شباب افسوس ندانم که کی آمد وکی شد (خیام)
- آه این مشکل بزرگی است که باید ازاوبپرسم.
- چشمت که فسون ورنگ می بازد از او افسوس که تیر جنگ می بازد از او (حافظ)
- تو اشک آفتابی کی به دست سایه می آیی؟ دریغا آخراز کوی با غم همسفر رفتم (هوشنگ ابتهاج)
- خانه ی تاریکی وتصور خورشید آه چه آرام و پر غرور گذر داشت (فروغ فرخزاد)
- آه ای پدر،پنهانم کن ،پنهان بال های من در برابر این طوفان ناتوان است ناتوان (محمود درویش)
- آه ای لشکریان خیانت ها ومزدوری ها،/ هرقدم که تاریخ هم درنگ کند / به زودی کودکان سنگ ویرانتان می کنند. (نزارقبانی)
5) شبه جمله ی تعجّب:
- به،وه،اوه،چه عجب،عجب،عجبا،شگفتا،سبحان الله ،ای عجب،یاللعجب.
- عجب ان دلبر زیبا کجاشد؟ عجب آن سرو خوش بالا کجا شد؟ (مولوی)
- ای عجب!بعدتوبا کیست نگهبانی من گنج خود خواندیم ورفتی وبگذاشتیم (پروین اعتصامی)
- به،شما گمان می کنید که هر اقدامی که انجام می شد برای رفاه حال مردم بود.
- علم وآزادگی وحسن وجوانی وهنر عجبا هیچ نیرزند که بی سیم وزرند. (شهریار)
6)شبه جمله ی تنبیه وتحذیر :
- مبادا،هشدار،ای امان،امن،زنهار،هان،هین،زینهار.
- زنهار از رفیق بد زینهار وقنا ربنّا عذاب النار (سعدی)
- زنهار مزن دست به دامان گروهی کز حق ببریدند وبه باطل گرویدند (فروغی بسطامی)
- آماده ی امر ونهی وفرمان باش هشدار،که منجی جهان آمد (امام خمینی (ره))
- زنهارمگو سخن به جز راست هرچند تورا در آن ضررهاست (ایرج میرزا)
- هان کوزه گرا به پای اگر هوشیاری تاچندکنی بر گل مردم خواری (خیام)
- هان ای غرور گمشده !دستم به دامنت
- مجهول مرو با غول مرو زنهار سفر با قافله کن (مولانا)
- می وزد از چمن نسیم بهشت هان بنوشید دم به دم می ناب (خیام)
- زنهار نظامیا در این سیر پابست مشو به دام این دیر (نظامی)
- هان مشو نومید چون واقف نی از سر غیب باشد اند پرده بازی های پنهان غم مخور (حافظ)
- هان !به پیش آی از این دره ی تنگ / که بهمن خوابگاه شبان هاست . (نیما یوشیج)
- هان تا ننهیم جام می از کف دست در بی خبری مرد چه هشیار چه مست (خیام)
- در خیمه تن سایبانی است ترا هان تکیه مکن که چار میخش سست است. (خیام)
7)شبه جمله ی امر :
- بسم الله! ،یاالله! ،ساکت ،آزاد،آرام، خاموش،ایست،خفه،زودتر.
- اگرنمی ترسی،بسم الله،بیا برویم تاخودمان را بشناسیم.
- یالله بفرمایید .
8)شبه جمله ی تعظیم وقبول :
- قربان،بله قربان،چشم ، به روی چشم.
- گفتم کیم دهان ولبت کامران کنند گفتا به چشم هر چه تو گویی چنان کنند. (حافظ)
9)شبه جمله ی تصدیق وایجاب :
- آری ،بلی،بله،البته، ای والله
- البته ،ملتفتم ونیاز به تکرار نیست.
- گفتند سنگ لعل شود در مقام صبر آری شود ولیک به خون جگر شود. (حافظ)
- درین چمن گل بی خار کس نچید آری چراغ مصطفوی با شرار بولهبیست (حافظ)
- آری چه عجب داری ، کاندر چمن گیتی جغداست پی بلبل ، نوحه است پی الحان (خاقانی)
- آری تا شقایق هست زندگی باید کرد. (سهراب سپهری)
10)شبه جمله ی تکذیب ونفی :
-هرگز،نه ،نخیر،نه والله، حاشا ،کلا،ابدا،استغفرالله.
- استغفرالله این حرف را نفرمایید من دوستدار شما هستم.
11)شبه جمله ی سرزنش ونفرین :
- ننگ،تف،کوفت،زهرمار.
با نام و یاد او